Antep Fıstığı Hakkında Bilgiler
Gaziantep dünyada adı bir ürün ile anılan ender kentlerden biridir. Gaziantep deyince akla ilk gelen, şöhreti ülke sınırlarını aşan Antep fıstığıdır. İnsan vücudunun temel gıda gereksinimlerini karşılayabilen bileşenleri içermesinin yanı sıra vücut fizyolojisi ve metebolik fonksiyonları üzerinde pozitif etkileri olan Antepfıstığı “fonksiyonel gıda” olarak kabul edilmektedir.
Çerez olarak tüketiminin yanı sıra, şekerleme ve tatlı (özellikle baklava ve çikolata) sanayinde, dondurma yapımında, aroma katkısı olarak kullanılan Antepfıstığı, enerji kaynağıdır ve besin değeri açısından oldukça değerlidir. Yeni dikilen Antepfıstığı, 10 yaşına geldiğinde ürün vermeye başlar. Ağaç başına ortalama 10 kg. ürün vermektedir.
Antep Fıstığı
Ortalama ömrü ise 100-150 yıl arasındadır. Yöre halkının önemli geçim kaynağı olan fıstık, Ağustos ayı sonu ile Eylül ayında mahsul verir. Fıstık mahsul çeşitliğine göre sınıflara ayrılır;
Kırmızı (Ben) Fıstık
Olgunlaşmış Antep fıstığının hasatından elde edilir, cumbalarından ayrılmış olan taze fıstık çerez olarak tüketilir ya da işlenerek kavrulmuş antep fıstığı yapılır. Kavrulmuş Antep Fıstığı Olgunlaşmış Antep fıstığının hasatından sonra cumbalarından ayrılarak belirli oranda tuzla kavrulmasıyla üretilir. Çerez olarak tüketilmektedir.
Boz İç
Boz iç, en kaliteli ve en lezzetli Antep fıstığı cinsidir. Antep fıstığı hasat zamanından bir ay önce tam olgunlaşmamış halde toplanır. Boz iç antepfıstığı, bilinen fıstık içi rengine göre farklıdır ve daha yeşil renk tonuna sahiptir. Tadı ve aromatik lezzeti çok yoğun oluşundan dolayı genellikle baklava yapımında kullanılır.
Meverdi İç
Antep fıstığının tam olgunlaşmaya yakın evresinde hasat edilmesiyle elde edilen fıstık türüdür. Kırmızı iç Antep fıstığı ile boz iç Antep fıstığı arasında kırmızı renkte olan Antep fıstığı türüdür. Meverdi iç Antep fıstığı genellikle pasta ve helva yapımında kullanılmaktadır.
Kırmızı İç
Antep fıstığının tam olgunlaşıp hasat edilmesiyle elde edilen fıstık türüdür. Rengi tam kırmızıdır. Tane olarak daha iri bir yapıdadır. Kırmızı iç Antep fıstığı çerez olarak tüketiminin yanında, helva, çikolata ve lokum sanayisinde de tercih edilen bir Antep fıstığı türüdür.
Antepfıstığı ağacının gövdesi ve dalları gri renktir ve yıllar geçtikçe bu renk koyulaşır. Güçlü kök sistemi 8 metre genişliğinde olabilir ve 3 metre kadar bir derinliğe ulaşabilir. Yaprak dökümü sonbaharın sonlarında başlar (çoğu zaman Kasım aylarında). İlk önce meyve üreten dişi ağaçlar yapraklarını döker.
Daha sonra meyve vermeyen dişi ağaçlar yapraklarını dökmeye başlar. En son, erkek Antepfıstığı ağaçları, dişi ağaçlardan sonra, yapraklarını dökerler. Çiçeklenme genellikle ilkbahar (Nisan) boyunca gerçekleşir. Çoğu zaman, erkek çiçeklerin büyük bir kısmı dişi çiçeklerden daha erken açar.
Sonuç olarak, büyük bir miktarda polen kaybolabilir, bu da meyve tutumununun ve üretiminin azalmasına neden olur. Böylece, bazı Antepfıstığı yetiştiricileri erkek çiçeklerin polenini toplar, bu polen uygun şartlar altında depolanır ve dişi ağaçlar çiçeklendikten sonra ağaçların üzerine saçılır. Bu uygulamaya yapay tozlama denir.
Diğer fıstıkların ve fındıkların aksine, antep fıstığı üzüm gibi salkımlar halinde yetişir. Antepfıstığı ağacının, sürgünler üzerinde bir yıl önce oluşmuş olan tomurcukları meyve verir.
Ağacın periyodisite fenomenine eğilimi vardır (bir yıl ürün verip, ertesi yıl az ürün vermesi). Antepfıstığı ağacı normalde 7 yaşından itibaren yüksek verim verebilir. Bu ağacın verimliliği 100 yıl veya daha da fazla sürebilir.
Antep fıstığı Anacardiaceae familyasına aittir. Bu familyaya ait olan Pistacia cinsi 11 tür içerir, ancak Pistacia vera dünya çapında yetişen ve meyve veren fıstık ağacıdır.
Antepfıstığı ağacının kökeni Orta Asya,yani İran ve Afganistan gibi ülkelerdir. Günümüzde, ABD (Kaliforniya), Lübnan, Suriye, İran, Hindistan, Türkiye, Güney Avrupa ve diğer Asya ve Afrika ülkeleri gibi sıcak ve kuru iklimi olan alanlarda yetiştirilmektedir.
Antep Fıstığı’nın Besin Özellikleri
Bu minik yeşil meyve nasıl olmuş da bu kadar fazla yiyeceğin içerisine girmiş? İnsanlar neden yüzyıllar boyunca bu zahmetli Antep fıstığı ağacı üreticili ile yakından ilgilenmiş? Bunun cevabı, bu lezzetli meyvenin besleyiciliğinden geçiyor. Antep fıstığı oldukça besleyici bir yemiştir.
Öncelikle enerji açısından oldukça zengindir. B6 vitamini hücre yenilenmesinde etkin rol oynayan bir vitamindir. Yaşlanma belirtilerini ortadan kaldırma, egzama gibi rahatsızlıklarla mücadele etmek konusunda etkilidir.
Genellikle et ürünlerinde bulunur, bu nedenle eğer et tüketmiyorsanız Antep fıstığı yiyerek ikame edebilirsiniz. İçerisinde oldukça yoğun miktarda B6 vitamini yer almaktadır. Ayrıca Magnezyum ve Manganez mineralleri açısından da zengindir
